فهرست مطالب

- مقدمه

- گوگرد در خاک

- نقش گوگرد در گیاه

- اثرات متقابل گوگرد با سایر عناصر غذایی

- کودهای گوگردی

- مطالعه و بررسی آزمایشات اخیر بر روی گوگرد در کشور

- نتیجه گیری

منابع

 مقدمه:

«گوگرد با وزن اتمی ۴/۳۲ دارای چندین حالت اکسیداسیون می باشد که پایین ترین آن ۲- در سولفید (گاز H2S و سولفید فرو Fes) و بالاترین آن ۶+ در سولفات   است. گوگرد دارای  چهارایزوتوپ پایدار ۳۲s ، ۳۳s ، ۳۴s ، ۳۶s با فراوانی طبیعی ۱/۹۵، ۷۴/۰، ۲/۴ و ۰۱۷/۰ درصد است. (۱۶)

ظرفیت تولید گوگرد در ایران ۷۲۵/۱ میلیون تن در سال می باشد که تا سال ۱۳۸۵ به ۱۳۳/۲ میلیون تن خواهد رسید. تولید واقعی در سال جاری ۴/۱ میلیون تن و برای سال ۱۳۸۵ در حد ۷/۱ میلیون تن پیش بینی می شود. مراکز تولید گوگرد کشور عبارتنداز:

- مجتمع پتروشیمی رازی (با سهم ۳۵ درصد)

- مجتمع پتروشیمی خارک (۱۳ درصد)

- پالایشگاه گاز خانگیران (۳۲ درصد)

- پالایشگاههای نفت (۷ درصد)

- منطقه پارس جنوبی (۱۳ درصد)

در مجموع مصرف کنونی گوگرد در حدود ۳۰۰ هزار تن می باشد که با میانگین رشد سالیانه ۵/۶ درصد تا سال ۱۳۸۵ به ۳۶۵ هزار تن خواهد رسید که رقم بسیار پایینی را نسبت به میزان تولید نشان می دهد. با توجه به قیمت و رکود بازار و هزینه های مربوط به حمل زمینی گوگرد عرضه آن به بازار بین ا لمللی راه حل مناسبی نخواهد بود و به همین جهت دو کمیته جداگانه جهت ایجاد زمینه های لازم در توسعه مصرف گوگرد در کشاورزی و صنایع تشکیل شده است. از

 خلاصه

ظرفیت تولید گرگرد در ایران ۷۲۵/۱ میلیون تن در سال می باشد و با توجه به بالا بودن میزان تولید و نبودن بازار مناسبی برای صادرات، بازنگری مصرف گوگرد و افزایش کارآیی آن در بخشهای کشاورزی و صنایع ضروری به نظر می رسد.

مقدار متوسط گوگرد در پوسته زمین حدود ۴/۰ درصد است و از نظر فراوانی سیزدهمین عنصر می باشد. دامنه تغییرات گوگرد در خاکها زیاد بوده و کمترین آن در خاکهای شنی و بیشترین آن در نواحی جزر و مدی که سولفیدها تجمع پیدا می کنند می باشد. یکی از ویژگیهای مهم گوگرد درجات مختلف اکسیداسیون گوگرد است که این امر به گردش آن در طبیعت کمک می کند چرخه گوگرد شامل چهار مرحله معدنی شدن، آلی شدن، کاهش و اکسید شدن می باشد.

اکسیداسیون گوگرد به دو طریق شیمیایی و بیولوژیکی صورت می گیرد. که اکسیداسیون بیولوژیکی از درجه اهمیت بیشتری برخودار است از عوامل محیطی مؤثر بر ا کسیداسیون گوگرد می توان دما، تهویه و رطوبت، pH، اندازه ذرات و… نام برد.

با توجه به نقش مثبت گوگرد در افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی و بهبود محصولات کشاورزی، اصلاح و خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاکهای آهکی و سدیمی و افزایشی نفوذپذیری و کاهش pH خاکها و حذف بیکربنات از آب آبیاری و نقش بسیار مؤثر و مثبت آن در کاهش تنشهای شوری و سدیمی، بایستی جایگاه فعلی این عنصر تغییر و در ردیف عناصر اصلی قرار گیرد و مصرف سالانه آن از مصرف کودهای فسفاتی (۷۰۰ هزار تن در سال) فراتر رود.

 مقدمه:

«گوگرد با وزن اتمی ۴/۳۲ دارای چندین حالت اکسیداسیون می باشد که پایین ترین آن ۲- در سولفید (گاز H2S و سولفید فرو Fes) و بالاترین آن ۶+ در سولفات   است. گوگرد دارای  چهارایزوتوپ پایدار ۳۲s ، ۳۳s ، ۳۴s ، ۳۶s با فراوانی طبیعی ۱/۹۵، ۷۴/۰، ۲/۴ و ۰۱۷/۰ درصد است. (۱۶)

ظرفیت تولید گوگرد در ایران ۷۲۵/۱ میلیون تن در سال می باشد که تا سال ۱۳۸۵ به ۱۳۳/۲ میلیون تن خواهد رسید. تولید واقعی در سال جاری ۴/۱ میلیون تن و برای سال ۱۳۸۵ در حد ۷/۱ میلیون تن پیش بینی می شود. مراکز تولید گوگرد کشور عبارتنداز:

- مجتمع پتروشیمی رازی (با سهم ۳۵ درصد)

- مجتمع پتروشیمی خارک (۱۳ درصد)

- پالایشگاه گاز خانگیران (۳۲ درصد)

- پالایشگاههای نفت (۷ درصد)

- منطقه پارس جنوبی (۱۳ درصد)

در مجموع مصرف کنونی گوگرد در حدود ۳۰۰ هزار تن می باشد که با میانگین رشد سالیانه ۵/۶ درصد تا سال ۱۳۸۵ به ۳۶۵ هزار تن خواهد رسید که رقم بسیار پایینی را نسبت به میزان تولید نشان می دهد. با توجه به قیمت و رکود بازار و هزینه های مربوط به حمل زمینی گوگرد عرضه آن به بازار بین ا لمللی راه حل مناسبی نخواهد بود و به همین جهت دو کمیته جداگانه جهت ایجاد زمینه های لازم در توسعه مصرف گوگرد در کشاورزی و صنایع تشکیل شده است. از آن جهت که در بخش کشاورزی پتانسیل مصرف گوگرد به عنوان ماده تأمین کننده ماده مغذی گیاهی و بهسازی خاک زیاد است تأکید بر بازنگری بر مصرف گوگرد و افزایش کارآیی آن در این بخش ضروری به نظر می رسد. (۲)

گوگرد در خاک:

منابع اصلی گوگرد در زمین لیتوسفر (kg 1018 × ۳/۲۴) و هیدروسفر (kg 1018 × ۳/۱) می باشد. مقدار متوسط گوگرد در خاکها (kg 1014 × ۶/۲) مقادیر کمتر در اتمسفر (kg 109 × ۸/۴) و گیاهان (kg 1012 × ۶/۷) وجود دارد. (۳۰)  مقدار متوسط گوگرد در پوسته زمین حدود ۴/۰ درصد است و از نظر فراوانی سیزدهمین عنصر است. دامنه تغییرات مقدار گوگرد در خاکها زیاد بوده و کمترین آن در خاکهای شنی (۱-mgs.kg 20) و بیشترین آن در نواحی جزر و مدی که سولفیدها تجمع پیدا می کنند (۱-mgs.kg 35) می باشد. منشأ اصلی گوگرد در خاک، کانی پیریت FeS2 موجود در سنگهای آذرین است. در طی هوادیدگی و تشکیل خاک، گوگرد پیریت اکسید شده و به فرم   که قابل جذب می باشد در می آید و در نهایت در ترکیب مواد آلی قرار می گیرد. در برخی خاکها بخشی از گوگرد به فرم ژیپسوم (CaSo4 . 2H2o) ، اپسومایت (MgSo4 . 7H2o) باقی مانده یا آبشوئی می شود. در مناطق خشک که بارندگی برای آبشویی   کافی نیست گچ چون محلولتر از آهک است در زیر ناحیه تجمع آهک پروفیل خاک جمع می شود. (۱۶)

بی شک منبع اصلی گوگرد خاک سولفیدهای فلزی موجود در سنگهای پلوتونیک است. در اثر هوادیدگی این سنگها، گوگرد موجود در آنها اکسید شده و به فرم سولفات در می آید. سپس نمکهای محلول یا نامحلول از سولفاتها تشکیل شده و در مناطق خشک و نیمه خشک به صورت رسوب نمایان می شود و یا اینکه توسط موجودات زنده جذب و یا کاهش یافته و به سولفید یا گوگرد عنصری تحت شرایط غیر هوازی در می آید. مقداری از سولفات آزاد شده از طریق آبهای زهکشی به دریاها وارد می شود. آبهای اقیانوسها حاوی ۷/۲ میلی گرم در لیتر گوگرد می باشند؛ اما ممکن است تا ۶۰ گرم در لیتر در دریاچه های بسیار شور یافت شود. (۳۲)

گوگرد یکی از اجزای تشکیل دهنده پروتئین است. وقتی بازمانده های گیاهان به خاک برگشت داده شده و تبدیل به هوموس می شوند بخش بزرگی از سولفور به صورت ترکیبات آلی باقی     می ماند. مقدار گوگرد آلی خاک بسته به مقدار کل ماده آلی متفاوت است. در اثر کشت و زرع طولانی مدت مقدار کل گوگرد خاک (در کشاورزی بدون مصرف کود شیمیایی) به دلیل معدنی شدن مواد آلی و جذب گیاه کاهش می یابد. مقدار گوگرد خارج شده توسط گیاه در سال بسیار متغیر بوده و به طور میانگین بین ۱۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار است. البته از گوگردی که توسط گیاه جذب شده است مقداری از آن دوباره از طریق بقایای گیاهی به خاک بر می گردد. در مراتع مقدار گوگردی که در اثر تعلیف دامها جزء بدن آنها (پشم و گوشت) می شود. (۵-۳ کیلوگرم در هکتار) بسیار کمتر از گوگردی است که از طریق مدفوع و ادرار دوباره به خاک بر می گردد. در اکوسیستمهای جنگل مقداری از گوگرد جذب شده از طریق برگ و بقایا حدود ۳ تا ۷ کیلوگرم در هکتار در سال به خاک بر می گردد.

اغلب کشت و کار باعث کاهش مواد آلی خاک می شود. در نتیجه مقدار گوگرد خاک نیز کاهش یافته و هنگامی که مواد آلی خاک با محیط به تعادل رسید مقداری گوگرد که از طریق برداشت گیاهان آبشوئی و غیره خارج می شود از طریق گوگرد اتمسفری، برگرداندن بقایای گیاهی، کودهای شیمیایی، آفت کش ها و… بایستی به خاک اضافه شود. (۳)